صحبت‌های روز گذشته محمدرضا زنوزی مالک تیم تراکتور در خصوص تعداد طرفداران تیم تراکتور، بحث‌های گسترده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی و میان هواداران تیم‌ها به وجود آورده است.
از سال‌ها پیش موضوع پرطرفدارترین تیم فوتبال ایران، محل مناقشه بین هواداران تیم‌های مختلف بوده است. پیش از دهه 80 و قهرمانی تیم سپاهان در لیگ برتر، فضایی کاملا دو قطبی بر فوتبال ایران حاکم بود اما پس از اوج گیری سپاهان و بازگشت تراکتور به لیگ، این تیم‌ها نیز نشان دادند که پتانسیل هواداری گسترده‌ای حداقل در شهر، استان و منطقه خود دارند.
اما سوال مهم تر از این که کدام تیم پرطرفدار است، به تعداد هواداران تیم‌های ایرانی بازمی‌گردد؛ جایی که سرخابی‌ها ادعای ارتش 40 میلیونی هواخواه خود را دارند و حالا تراکتوری‌ها نیز به جمع مدعیان اضافه شده اند و به زعم مالکشان، تیمی با پشتوانه 30 میلیون هوادار محسوب می‌شوند. در این بین سپاهان، سپیدرود، صنعت نفت و… نیز هر کدام می‌توانند چنین صحبت‌هایی را باتوجه به جمعیت شهر و استان خود مطرح کنند که البته در صحت آن تردیدهایی جدی وجود خواهد داشت.
محمدرضا زنوزی با استدلال این که هشتاد درصد از 40 میلیون آذری زبان (فرض) ساکن در ایران طرفدار تراکتور هستند، تیمش را 30 میلیونی خواند. باتوجه به این که صدور گسترده کارت هواداری در ایران رواج ندارد، هیچ کس به صورت دقیق آمار تعداد هواداران و حتی نسبت آن‌ها را نمی داند اما به هر حال نظرسنجی‌های تلویزیونی و اینترنتی در کنار میزان تماشاگران، می‌تواند آماری تخمینی را به مخاطبان بدهد؛ هرچند که موضوع هواداری را باید به صورت طبقه بندی شده بررسی کرد. یعنی برای هوادار فعالی که به استادیوم برود، اخبار تیم را دنبال کند، پیشینه باشگاه را بداند، در موضوعات اسپانسرینگ به تیم محبوبش کمک کند و… با کسی که فقط خود را طرفدار تیم می‌داند، باید تفاوت‌هایی قائل شد.
همچنین پیش از بررسی باید به نکته‌ای مهم توجه کرد. در موضوع هواداری از یک تیم فوتبال، موضوع نتیجه گرفتن یا حضور ستاره‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. این نکته در تیم‌های بزرگ نیز صادق است؛ جایی که مثلا پس از شکست 4 گله رئال مادرید مقابل بارسلونا، بسیاری از هواداران این تیم کارت‌های هواداری خود را پس داده و تصمیم گرفتند برای حمایت از تیم به ورزشگاه سانتیاگو برنابئو نروند. در ایران نیز به همین شکل است و نظرسنجی برنامه‌هایی چون نود نشان می‌دهد که در زمان موفقیت یک باشگاه، هواداران آن تیم بیشتر شده یا حداقل تمایل بیشتری برای نمایش هواداری خود دارند.
هواداری در ایران
در شهر منچستر فوتبالدوستان نمی توانند شباهتی بین منچستریونایتد و منچسترسیتی پیدا کنند. یونایتدی‌ها دلایلی چون ثبات، موفقیت و پیشینه را دلیل عمده خود برای هواداری از شیاطین سرخ می‌دانند و سیتیزن‌ها برای مقابله با تیم قدرتمند و سرخپوش شهر، به هواداری از سیتی پرداخته اند. اما در ایران چطور؟
شاید در زمان تاسیس پرسپولیس و استقلال (تاج) چنین موضوعاتی در تهران و ایران نیز وجود داشت. به طور مثال باشگاه سرخپوش پایتخت خود را متعلق به قشر پایین جامعه می‌دانست و باشگاه آبی پوش شرایط دیگری داشت. اما در سال‌های اخیر استادیوم مشترک، اسپانسر مشترک، مالک مشترک و… سبب شده تا شرایط به گونه دیگری تغییر یابد. البته همچنان هواداران هر کدام از تیم‌ها با اشاره به پیشینه باشگاه خود، سعی دارند تا آرمان‌های مالکان و موسسان تیم محبوبشان را زنده کنند.
در شهرستان‌ها شرایط دیگری حکم فرماست اما مسئله اصلی شور و شوقی است که باید در بدنه جامعه هواداری به وجود بیاید. به طور مثال در لیگ دهم که تراکتور به لیگ بازگشته بود، هر 17 بازی خانگی این تیم با حضور نزدیک یا بیش از 70 هزار هوادار برگزار شد اما مثلا در لیگ سیزدهم که هدایت تیم برعهده مجید جلالی بود، تعداد هواداران به کمتر از یک هزار نفر نیز رسید!
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که در شهرهای دیگر مثلا رشت، بابل، تبریز، انزلی، آبادان و… نسبت پر شدن استادیوم‌ها بیشتر از تهران است. یعنی هواداران نساجی در هر بازی (احتمالا) 80 درصد ظرفیت استادیوم را پر می‌کنند، آن هم در شرایطی که این عدد در تهران شاید عددی نزدیک به 50 را نشان دهد. اما این بدان معنی نیست که مثلا تعداد هواداران نساجی و سپیدرود از استقلال بیشتر باشد.
همچنین با کنار گذاشتن استان‌هایی چون آذربایجان شرقی، خوزستان، گیلان، مازندران و… که تیم قدرتمند در خود دارند، به استان‌هایی خواهیم رسید که توده مردم به هر دلیلی (شاید نداشتن تیم محلی) از سرخابی‌ها حمایت می‌کنند و این همان نکته‌ای است که پرسپولیس و استقلال را از دیگر تیم‌ها جدا می‌کند.
اعداد خیالی
همانطور که گفته شد هواداران هر کدام از تیم‌ها ادعا دارند که تیمشان توسط ارتشی 40-30-20 میلیونی هواداری می‌شود. این ادعاها حالا به مالکان، مدیران، بازیکنان و پیشکسوتان رسیده و توسط آن‌ها نیز تکرار می‌شود. اما مجموع این صحبت‌ها عددی را نشان می‌دهد که شاید برابر با تعداد فوتبالدوستان در کشور چین باشد!
یکی از پیشکسوتان پرسپولیس که تعداد هواداران تیمش را 40 میلیون نفر خوانده بود، استدلالش را مرتبط با نظرسنجی‌ها می‌دانست. او اعتقاد داشت که علاوه بر نیمی از جمعیت ایران (در زمان 70 میلیونی) جمعی از مهاجران خارج از کشور نیز هوادار پرسپولیس هستند! این در حالی است که بسیاری از مردم جامعه را سالمندان، خردسال و همچنین افرادی تشکیل می‌دهند که علاقه‌ای به فوتبال یا هواداری از تیمی خاص ندارند؛ اما باتوجه به این که اغلب طرفداران در اطراف خود جمعی از فوتبالدوستان را می‌بینند، این دسته پرتعداد جامعه را نادیده می‌گیرند.
در یکی از نظرسنجی‌های پژوهشی دانشگاه یزد، آمده که 18 درصد از مردم به هیچ عنوان ورزش نمی‌کنند یا به دنبال کردن آن علاقه‌ای ندارند. همچنین در پژوهشی دیگر آمده که بیش از 80 درصد مردم حداقل یک بار فوتبال دیده اند. بنابراین شاید اتفاق نظر روی فوتبالی بدون حدود 65-70 درصد از جامعه واقع گرایانه باشد. در چنین شرایطی بازهم نمی توان عدد دقیقی را برای هواداری تیم‌ها عنوان کرد اما با قاطعیت می‌شود در رد ادعای 30-40 میلیونی بودن طرفداران گام برداشت.
نظرسنجی، اپلیکیشن‌ها و استادیوم
در نهایت پس از این که با قاطعیت به نامعلوم بودن تعداد هواداران تیم‌های ایرانی رسیدیم، به این سوال باید پاسخ دهیم که کدام تیم هوادار بیشتری دارد؟ در این زمینه برنامه نود سه بار در مقاطع مختلف نظرسنجی‌هایی را برگزار کرد و از مخاطبانش خواست تا به این سوال پاسخ بدهند.
یک بار در روزهای نخست بازگشت تراکتور به لیگ (سال 88): پرسپولیس 51 درصد، استقلال 33 درصد، تراکتور 11 درصد و سپاهان 3 درصد؛ جامعه آماری نزدیک به دو میلیون نفر.
یک بار در لیگ دوازدهم که استقلال به قهرمانی رسید و پرسپولیس هفتم شد: پرسپولیس 44 درصد، استقلال 38 درصد، تراکتور 8 درصد و سپاهان 4 درصد.
- آخرین بار در لیگ شانزدهم که پرسپولیس قهرمان شد و استقلال نایب قهرمان: پرسپولیس 57.5 درصد، استقلال 29.2 درصد، تراکتور 4.2 درصد و سپاهان و سپیدرود حدود 3 درصد.
در اپلیکیشن‌های مختلف نیز می‌توان با استفاده از داده‌هایی چون تعداد دنبال کننده، اعضای چنل، حمایت کنندگان اسپانسر، میزان مشارکت در شبکه‌های اجتماعی و… به اعدادی رسید.
دنبال کننده صفحه رسمی اینستاگرام: پرسپولیس 2.9 میلیون، استقلال 1.1 میلیون، تراکتور 203 هزار، سپاهان 74.6 هزار، ذوب آهن 53.3 هزار، فولاد 18.3 هزار و… .
اعضای چنل‌های هواداری: پرسپولیس 2.1 میلیون، استقلال 1.95 میلیون، تراکتور 1 میلیون، سپاهان 101 هزار نفر و…
- آخرین آمار اعلام شده توسط ایرانسل: پرسپولیس 678 هزار تراکنش، استقلال 505 هزار تراکنش، تراکتور 196 هزار تراکنش
درخصوص استادیوم‌ها نیز نتایج جالبی وجود دارد:
به ترتیب از لیگ هفتم تا هجدهم تیم‌های روبرو پرتماشاگرترین تیم‌های فصل بودند: پرسپولیس، استقلال، تراکتور، تراکتور، تراکتور، تراکتور، پرسپولیس، استقلال، پرسپولیس، پرسپولیس، پرسپولیس و تراکتور.
در دو سال گذشته استقلال پرهوادارترین تیم ایرانی لیگ قهرمانان آسیا بود.
موضوع قیمت بلیت، دسترسی به استادیوم، نتایج تیم و… موضوعاتی هستند که در جذب تماشاگر تاثیر دارند.
در تاریخ لیگ برتر میانگین تماشاگران پرسپولیس و استقلال بیش از دیگر تیم‌ها بوده است.
در نهایت شاید برای این که به نتیجه دقیق تری برسیم،باید نظرسنجی‌های بیشتری را برگزار کنیم اما این برعهده متولیان فوتبال و باشگاه‌هاست که بالاخره تصمیم بگیرند با ایجاد کانون‌های هواداری و صدور کارت دائمی، میزان هواداران خود را سنجش کنند. تا آن زمان مطرح شدن هر عددی در این خصوص به یک کری خوانی شباهت بیشتری دارد.
این نظرسنجی در سال 88 برگزار شد؛ زمانی که سپاهان صدرنشین لیگ بود.
این نظرسنجی در سال 92 برگزار شد؛ زمانی که استقلال صدرنشین لیگ بود.
این نظرسنجی در لیگ شانزدهم برگزار شد؛ زمانی که پرسپولیس صدرنشین لیگ بود.
منبع: ورزش سه